Zaćma u dzieci – jakie są jej przyczyny, objawy i sposoby leczenia?
Zaćma (inaczej – katarakta) to choroba, w której przebiegu dochodzi do zmętnienia soczewki oka, co pogarsza ostrość wzroku i może doprowadzić do jego całkowitej utraty. Katarakta zwykle jest skutkiem zmian związanych ze starzeniem się organizmu. Coraz częściej jednak stwierdza się przypadki zaćmy u dzieci. Katarakta znacząco utrudnia funkcjonowanie i obniża komfort życia, a u małych pacjentów dodatkowo uniemożliwia prawidłowy rozwój zdolności widzenia. Może też prowadzić do takich problemów, jak oczopląs, zez, a nawet zanik gałki ocznej.
Przyczyny występowania zaćmy u dzieci
U dzieci zaćma może rozwinąć się w ciągu pierwszych lat życia, ale najczęściej diagnozuje się ją tuż po narodzinach. U małych pacjentów jest to choroba wrodzona – uwarunkowana genetycznie (dziedziczna) lub występująca na skutek problemów zdrowotnych matki w okresie ciąży. Czynniki, które mogą wpłynąć na rozwój zaćmy u dzieci w okresie płodowym, to:
- choroby zakaźne przebyte przez ciężarną, np. różyczka, tężyczka, toksoplazmoza,
- stosowanie w niektórych leków (głównie – steroidowych),
- czynniki toksyczne oddziałujące na płód,
- zakażenia wewnątrzmaciczne w pierwszym trymestrze ciąży,
- zaburzenia metaboliczne w okresie ciąży (np. cukrzyca ciążowa).
Początkiem zaćmy u dzieci mogą stać się także problemy w okresie noworodkowym, do których zaliczają się infekcje, urazy mechaniczne gałek ocznych, a także takie ich schorzenia, jak odwarstwienie siatkówki czy zapalenie błony naczyniowej.
Jakie są objawy zaćmy u dzieci?
Podobnie jak u osób dorosłych, zaćma u dzieci jest chorobą oczu, która powoduje nieostre widzenie. Mali pacjenci widzą obraz przymglony – tak, jakby patrzyli na świat przez brudne czy zaparowane szkła korekcyjne. Z biegiem czasu ostrość ich wzroku spada, blakną postrzegane kolory, coraz trudniej jest obserwować kontury przedmiotów. Te objawy – oczywiste dla osób dorosłych, które wcześniej cieszyły się lepszym wzrokiem – u najmłodszych dzieci są trudne do zaobserwowania, zwłaszcza że schorzeniu nie towarzyszą inne problemy, takie jak ból, łzawienie, czy pieczenie oczu. Niemowlęta, a nawet nieco starsze dzieci, mogą więc nie okazywać niepokoju związanego ze słabym widzeniem.
Wobec powyższego wskazujące na zaćmę u dzieci zmiany wymagają uważnej obserwacji. Niepokój opiekunów powinny wzbudzić takie symptomy, jak:
- mętnienie źrenic (z biegiem czasu stają się białe lub szare),
- częste przecieranie oczu przez dziecko,
- brak zainteresowania pokazywanymi mu przedmiotami,
- trudność z podążaniem wzrokiem za obiektami w ruchu,
- niekontrolowane ruchy gałek ocznych,
- uciskanie oczu piąstkami lub kciukiem,
- problem z widzeniem w jasnym świetle.
Zdarzają się przypadki zaćmy u dzieci, które długo nie dają widocznych objawów. Dlatego wskazane jest poddawanie najmłodszych pacjentów przesiewowym badaniom wzroku tuż po narodzinach, a następnie powtórzenie ich około 6-8 tygodnia życia dziecka.
Leczenie zaćmy u dzieci
Jak dotąd nie wynaleziono farmakologicznych sposobów na usunięcie katarakty. Leczenie zaćmy wrodzonej (podobnie jak nabytej) wiąże się z zabiegiem chirurgicznym. Operacja polega na rozbiciu naturalnej soczewki przy użyciu ultradźwięków, usunięciu jej i wszczepieniu w jej miejsce sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej. Zabieg jest bezpieczny i mało inwazyjny – dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii wiąże się jedynie z wykonaniem niewielkiego nacięcia gałki ocznej. Procedura odbywa się w znieczuleniu miejscowym i trwa około 10-15 minut.
Z leczeniem zaćmy wrodzonej nie należy zwlekać – z biegiem czasu soczewka twardnieje, a wówczas operacja obarczona jest większym ryzykiem powikłań i wiąże się z dłuższą rekonwalescencją. Dodatkowo, przypadku dzieci, zabieg powinien zostać przeprowadzony jak najwcześniej ze względu na rozwój zmysłu wzroku. W przypadku jakichkolwiek przeciwwskazań (np. związanych z koniecznością wyleczenia innych chorób) do czasu wykonania operacji należy stosować leczenie tymczasowe (np. odpowiednie soczewki kontaktowe). Po operacyjnym leczeniu zaćmy wrodzonej wzrok dziecka wymaga dalszej rehabilitacji z udziałem ortoptysty.